کشور زیان نخواهد کرد از اینکه ما بودجه‌ی بیشتر را، امکانات بیشتر را به کارهاى فرهنگى ‌ - بخصوص در بخش فرهنگ آموزشى - متوجّه کنیم؛ زیرا خود این براى آینده‌ی کشور تولید امکانات میکند. و نیروى انسانى براى یک کشور همه‌چیز است. ما اگر نیروى انسانى نداشته باشیم، هیچ‌چیز نداریم. من چند سال قبل از این مطالعه‌اى میکردم روى بعضى از این کشورهایى که سالها پیش از ما انقلاب کردند و توفیقهایى هم در عرصه‌هاى اقتصادى و صنعتى و فنّى و مانند اینها به دست آوردند؛ دیدم اینها بیشترین تکیه و برنامه‌ریزى را در اوایل انقلاب روى تربیت نیروى انسانى گذاشتند؛ به‌طوری‌که بعضى از این کشورها همین الان نیروى انسانى کارآمد و ماهر را صادر میکنند. یعنى نه اینکه کشور خودشان سرریز شده و بی‌نیاز شده، نه، [ بلکه ] کشور آنها از جهات دیگر آماده‌ی قبول این همه متخصّص نیست؛ یعنى وضع اقتصادی‌شان جورى نیست که این همه متخصّص را بتوانند مصرف کنند؛ این است که به کشورهاى دیگر صادر میکنند. و همین نیروى انسانى است که آنها را علی‌رغم نداشتن درآمدهاى کلانى مثل نفت و امثاله ‌ - که بحمدا‌لله‌ ما از آنها برخوردار هستیم - رسانده به سطوح خوب. پس این قسمت را از این جهت عرض کردم که اگر ما امروز بودجه ‌ - ارزی‌اش یا ریالی‌اش - را به کار فرهنگى متوجّه میکنیم، باید توجّه کنیم که این اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدّت به درد کارهاى اقتصادى ما و گردش

«7»