بیانات سال 1368
دانستن - با همه‌ی اینها - شما نگاه کنید ببینید در این ۱۵٠ سال، ۲٠٠ سالی که دنیا چهارنعل به سمت معلومات و دانش و قلّه‌های علم حرکت کرده، جزو گروه‌ها و ملّتهای عقب‌افتاده قرار گرفته؛ این یک چیز تصادفی نیست. اگر این ملّت را به حال خود هم وامیگذاشتند، در علوم جلو می‌افتاد. بیشتر دانشهایی که در دنیا شکفته است، اوّل از قلب خود مردم و از درون خود جوامع جوشیده و سر کشیده. اگر این ملّت را رها هم میکردند، این ملّت در علوم پیشرفت میکرد، پابه‌پای دنیا پیش میرفت و این‌قدر عقب نمیماند. دستهای خیانتکار، دستهای غافل، دستهای مزدور - بخصوص بعد از آنکه راه معلومات روز و علوم روز غربی در ایران باز شد - کاری کردند که این ملّت عقب بماند، پیشرفت نکند. سالهای متمادی بلکه قرنهای متمادی، ملّت ما در اوج قلّه‌ی علم بود و در هیچ جای دنیا در آن دوران این‌قدر علوم درخشش نداشت. شما شنیده‌اید که قرون وسطی ٰ، قرون « تاریکی » است، قرون ظلمات است. امروز هم اروپایی‌ها وقتی میخواهند یک دورانی را یا یک مردمی را تخطئه ( ۱۱ ) کنند، میگویند اینها قرون وسطایی‌اند. قرون وسطی ٰ یعنی قرنهای جهالت و ظلماتِ ملّتهای اروپایی. این قرون وسطی ٰ - یعنی دوران جهالت و ظلمات ملّتهای اروپایی - درست قرونِ درخشش دانش در ایران و در کشورهای اسلامی است. ابن‌سینا مال قرون وسطی ٰ است؛ ابوریحان بیرونی مال قرون وسطی ٰ است؛ محمّدبن‌زکریّای رازی مال قرون وسطی ٰ است؛ عمر