معنوی و اتصال و ارتباط روحی و فکری، بلکه وحدت و یگانگی کنند؛ اینها دو چیز است؛ این شکل دوم، آن چیزی است که در طول تاریخ گذشته‌ی معلوم و شناخته شده‌ی ما وجود خارجی نداشته است؛ الان هم در هیچ جای دنیا چنین چیزی نیست؛ لذا هم اولیای دولت، و هم اکابر روحانی و علمی باید خدا را شکر کنند. این فرصتِ بسیار مغتنمی است، و شکر این نعمت به این است که از این فرصت حداکثر استفاده بشود. البته بنده اگر میخواستم طبق شوق و میل دل خودم و انجذابی که در نفس حقیر این‌جانب هست، عمل بکنم، باید بیش از اینها به قم میآمدم و چنین جمعهایی را از نزدیک میدیدم و در آن شرکت میکردم؛ ولی « ما کلّ ما یتمنّی المرء یدرکه ». کارها اجازه نمیدهد؛ اما حالا که توانستیم این فرصت را پیدا کنیم، شاید ان‌شاءاللَّه بتوانیم استفاده کنیم. یک نکته‌ی کوچک دیگر را هم قبل از شروع عرایضم عرض کنم، و آن این است که بهترین شکل این‌گونه مجالس، آن شکلی است که امروز در دنیا به آن « سمینار » میگویند؛ یعنی صاحب‌نظرانی جمع بشوند و درباره‌ی موضوع واحد مورد علاقه‌ی خود تبادل نظر کنند؛ هر کدام نظرات خودشان را عن تحقیقٍ و متکئاً به تأمل عقلی و تلاش فکری عرضه کنند و مجموعه‌ی نظرات جمع‌بندی شود و از آن بهره‌برداری گردد؛ این آن شکل صحیح و کارآمد است که جلسه‌ی ما آن جلسه نیست. بنده عرایضی عرض خواهم کرد و شما بزرگان و اساتید و اعاظم

«2»