کشورهای مارکسیستی که حتی شوروی موزه‌ای بنام آتیتیسم داشت، میخواست از طریق موزه نفی خدا را ثابت کند ! که خیلی حرف بیمنطق و بیاستدلالی است. شما نهایت چیزی را که میتوانید بگوئید این است که در وجود خدا شک داشته باشید و بگوئید برهان وجود خدا برای من خدا را ثابت نکرده: و همانطور که قرآن میگوید: « ان هم الا یظنون »( ۱ ) و « ان هم الا یخرصون »( ۲ ) اینها فقط شک دارند و نمیتوانند در نفی خدا ادعای علم بکنند که این را گفتیم و در مورد انفاق هم که گفتیم اثر یقینی و اثر مشکوک، نباید ما آن اثر مشکوک را کم جلوه بدهیم. همه‌ی این خیریه‌های دنیا و همه‌ی این کارهایی که مردم پول انفاق میکنند و حجمش هم حجم عظیمی است، وصیت میکنند، ارث میگذارند برای فقرا، که در همه‌ی دنیا معمول است و از مسلمان و مسیحی و سایر ادیان حجم عظیمی برای انفاق انجام میدهند همه‌ی اینها بخاطر آن اثری است که ما میگوئیم مشکوک است و این اثر را نباید دست‌کم گرفت، منتها ما بالاتر از این، میخواهیم بگوئیم علاوه بر این اثر مشکوکی که شما حالا بالاخره پول را داخل صندوق میریزی، خودت که نمیبینی به جایش رسیده یا نه، یا اگر به دست فقیر میدهی نمیدانی در رفع نیاز واقعیاش مصرف کرد یا نه که تو را خوشحال یا متأثر کرده باشد. اما در قبال این، یک اثری بالاتر و قطعیتر و فوریتر وجود دارد، و آن اثری است که در نفس تو میگذارد، یعنی دل میکنی از این چیزی که داری آن را انفاق میکنی، و این گذشتن یک

«2»