در گذشته - شاید شش، هفت سال پیش از این - من دیده بودم که ازهرده پدیده‌ی تاریخی، نُه موردش مربوط به اروپا و امریکا بود؛ نه این‌که مربوط به ایران نبود، اصلاً متعلق به دنیای اسلام نبود ! البته حالا شما برای ما روشن کردید که منشأش کتابی است که اصلاً برای همین کار نوشته شده است. الان آن‌طور نیست - بهتر شده است - منتها من حالا هم میخواهم عرض بکنم که آنچه را که مربوط به میهنمان است، یا مربوط به دنیای اسلام و مسائل اسلامی است، بایستی ریز و درشتش را جمع کنیم و بیان نماییم. به نظر من فرقی هم نمیکند؛ حتّی تاریخ تولد آدمی که برای خودش شخصیتی بوده، سرداری بوده، یا نویسنده‌ی کتابی بوده، بیاید، تاریخ وفاتش بیاید، حتّی تاریخ ازدواجش هم بیاید - اشکالی ندارد - لیکن وقتی که از این محدوده خارج میشویم و به دنیای غرب میرویم، لزومی ندارد که ما جزییات را بیان کنیم؛ چیزی که واقعاً مهم است، آن را بیان کنیم. مثلاً یک نفر در یک زمانی ابزاری را تولید کرده است، ما حالا بیاییم جزییات آن را بگوییم و شرح حال و روز تولدش را بازگو کنیم، به نظر می‌آید که ضرورتی ندارد؛ هم از باب این‌که وقت ما را اصلاً این کار صرف میکند و دیگر نوبت به آن کار نمیرسد، و هم - این نکته‌ی دوم مهمتر است - این‌که تاکنون بعکس عمل شده است.

«13»