- از آن محروم خواهد ماند و یا خدای ناکرده، احیاناً از آن ضرر هم خواهد برد. ما مردم مسلمانی که در این نقطه از دنیا زندگی میکنیم، اختیار دار امور حج در ابعاد وسیع که نیستیم؛ ما خود و کار خودمان و تأثیرات آن را مالکیم. مابایدحج را بهنحوی انجام دهیم که دنیای اسلام از آن سود ببرد.
حج یک مرکز اجتماع است. خدای متعال میتوانست برای زیارت خانه خودش، دوره سال را بگذارد. اگر فقط رفتن و دورخانه طواف کردن و حال و توجّه پیدا کردن بود، چه لزومی داشت که همه مردم دنیا موظّف باشند در یک روز، در یک مقطع زمانی و در روزهای مشخّصی، آنجا را زیارت کنند ؟ میگفتند « واذن للناسبالحجّ ( ۱ )»؛ در دوره سال بیایند؛ هرکس هر وقت میتواند، بیاید حج کند ! این را نگفتند. حج را « ایّام معلومات » قرار دادند؛ زمان مشخص قرار دادند؛ در داخل حج، اجتماعات یکروزه، یک شبه، دو - سه روزه قرار دادند؛ خواستند همه، همزمان در آنجا جمع شوند. این برای چیست ؟ برای این است که « لیشهدوا منافع لهم ( ۲ )». پس این منافعی که مسلمانان در دوران حج باید شاهد باشند و آن را ببینند، منافعی است که با حیثیت تجمّع مردم و این حالت اجتماع ارتباط پیدا میکند. اگر اجتماعی تشکیل شود که در آن ارتباطی نباشد، هزارها تَن بیایند بیارتباط با هم، بیتماس باهم و بدون خبرگیری از هم، بدون کمک معنوی به هم و بدون همفکری؛ مقصود حاصل نشده