لحن کلام میشود فهمید که این طرف - گوینده و انتقاد کننده - دوست است یا دشمن ؟ چون آنی که شما گفتید، شاخصه‌اش لحنِ کلام بود. خوب؛ هر دشمنی خیلی راحت میتواند لحنِ کلامِ دوست را بگیرد. همه هم نمیشناسند. همه که « و لتعرفنهم فی لحن القول ( ۵ )» نیستند. پیغمبر است که « لتعرفنّهم فی لحن القول »؛ همه که لحن را نمیشناسند. آنی که من گفتم، نیش زدن است و نیش زدن هم مشخّص است. خیلی از اوقات ممکن است پدری از پسرش انتقاد کند، بدگویی هم بکند؛ اما هرگز نمیخواهد با نیش زدن، دل فرزندش را بیازارد. لکن بیگانه و دشمن نیش میزند و طرف را میسوزاند. شاخصه‌اش این است. متأسفانه، وقت رو به اتمام است. راجع به مطلبی هم که خواهرمان، خانم « ثقفی » گفتند و بعد آقای « پورنجاتی » ادامه دادند، باید بگویم: کاری نکنید و حرفی نزنید که تعلیق بر محال شود. واقعاً بنده با این همه کار و با شرایطی که دارم، میتوانم رئیس « مجمع هنرمندان و روشنفکران انقلابی » شوم !؟ چنین چیزی میشود !؟ من وقتش را دارم !؟ تواناییاش را دارم !؟ اخیراً آقای « زم » نامه‌ای به من نوشته بودند و موضوعی را یادآوری کرده بودند. در آن نامه، خطاب به من آمده بود: « شما در زمان ریاست جمهورىِ خودتان گفتید، وقتی دوره‌اش تمام شد، به حوزه‌ی هنری می‌آیم و هفته‌ای هفت، هشت ساعت کار میکنم .» واقعش نیز همین بود. در ذهن بنده بود که اگر فراغتی پیدا کردم، وارد همین

«45»