مثل وحشیترینِ وحشیها، انسانها را میکشند، و نیز علیه کسانی که از اینها حمایت میکنند و علیه کسانی که به نفع اینها در مجامع جهانی تصمیم میگیرند، فریاد سردهند. این معنای برائت است. میشود که حج خالی از این باشد ؟! آیا حجِ‌ّ خالی از برائت، حجّ است ؟! کسانی که با قرآن و اسلام آشنا هستند، جواب بدهند ! منصفانه هم جواب بدهند ! معنای آن حرف امام که فرمود « حجِ‌ّ بیبرائت حج نیست »، یعنی این. برائت جزو حج و تنیده در ذات حجّ است.

حضور مسلمانان در حج باید یک حضور معنیدار باشد. والّا اگر فقط جنبه معنوی و ذکر خدا منظور بود، انسان میتوانست در خانه خودش بنشیند و ذکر خدا کند. دیگر « یأتوک رجالاً و علی کل ضامر یأتین من کل فجّ عمیق ( 4 )» لازم نبود. اگر اجتماع معنا نداشت، دیگر « ایام معلومات » لازم نبود. میگفتند: « هر کس، در هر وقت از سال توانست به مکه برود .» مگر نمیشد ؟! این‌که گفتند « یک جا جمع شوید »، برای همین چیزهاست. برای این است که ذکر خدا هم دست‌جمعی گفته شود. اعتصام به حبل پروردگار هم دست‌جمعی صورت گیرد. میفرماید: « واعتصموا بحبل‌اللَّه جمیعا » و نه « فرادا ». مسأله این است !

البته این‌که دیگران در حج چه میکنند، به ما ربطی ندارد. ما باید آنچه را که وظیفه‌مان است در حج انجام دهیم و به فضل پروردگار، انجام هم میدهیم. این‌که نسبت به ملتهای مظلوم، دیگران چه میکنند، به ما مربوط نیست.

«10»