بیانات سال 1373
خانه‌ی خودش به اشدّ وجه، مظلوم واقع شده است. جرمش چیست ؟ مسلمانی. این قضیه، احساسات هر مسلمانی را در دنیا حقّاً و انصافاً جریحه‌دار می‌کند. همین‌طور قضایای دیگری که در دنیای اسلام است - چه در کشورهای اسلامی، چه در کشورهای غیر اسلامی، چه در آسیا، چه در اروپا و چه در آفریقا - تلخ است. اساسی‌تر از این مسائل، گسیختگی دنیای اسلام است که این هم تلخیِ بزرگی است و شاید اساس مشکل در آن باشد. ملتهای اسلامی از هم جدایند. چندین سال - شاید نزدیک به صد سال - است که دست‌هایی احساسات ناسیونالیستی را در ملتهای اسلامی تقویت می‌کنند. در کشورهای عربی، احساس ناسیونالیسم عربی را؛ در ترکیه احساس ناسیونالیسم ترکی را؛ در ایران احساس ناسیونالیسم ایرانی را و در سایر ملتهای مسلمان، احساسات ناسیونالیسمی دیگر را. کسانی که این احساسات را در ملتهای اسلامی تزریق کردند و دمیدند، شاید نظر بدی نداشتند؛ اما توجّه نکردند که پان‌عربیسم و پان‌ترکیسم و پان‌ایرانیسم و مانند آن به چه قیمت تمام خواهد شد. توجّه نکردند که تزریق چنین احساساتی به قیمت این تمام خواهد شد که ملتهای یکپارچه، این‌طور از هم‌گسیخته شوند و دشمنان اسلام هر بلایی می‌خواهند بر سر مسلمانان بیاورند. این هم یک گسیختگی دردآور است که به دلیل احساسات ناسیونالیستی یا احساسات فرقه‌ای بین شیعه و سنّی و اباضیّ و از این قبیل رخ نموده است. این‌ها تلخی‌هاست. همه هم این تلخیها را می‌بینند. ملتها که دستشان از صحنه‌های تصمیم‌گیری