نکته‌ی سوّم در مورد نوع ارتباط حوزه است با حکومت امروز ایران اسلامی، که این نکته‌ی بسیار حسّاس و مهمّی است. البتّه من در چند سال قبل که اینجا بودم،14 راجع به این [مسئله] یک صحبتی کردم امّا حالا میخواهم به شما عرض بکنم. [رفتار] حوزه‌های علمیّه در قبال حکومتها ــ اعم از محیط‌های شیعه و غیر شیعه ــ در گذشته چگونه بوده است؟ امروز چگونه است و چگونه باید باشد؟ در گذشته یکی از سه جور بوده است: یکی این است که حوزه‌های علمیّه وابسته‌ی به دستگاه‌های قدرت باشند و روحانیّت دولتی باشد؛ در محیط‌های مسیحی این‌جوری است؛ در محیط‌های غیر شیعه این‌جوری است که روحانیّت بخشی از دستگاه‌های دولتی است. این از نظر ما مردود است؛ ما این را قبول نداریم، ما این را برای روحانیّت مضر میدانیم. دستگاه‌های دولتی نوسان دارند، تلاطم دارند، آینده‌ها قابل پیش‌بینی دقیق نیستند. روحانیّت باید امکان حضور قدرتمندانه‌ی نصیحت‌آمیز یا یک وقتی دخالت‌آمیز را برای خودش همیشه حفظ کند وَالّا نمیتواند کاری انجام بدهد. این نمیسازد با جزو دولت شدن و جزو حکومت شدن؛ حوزه باید مستقل باشد. این یک فرض است که این را رد میکنیم.

«16»