دربارهی مسئلهی زمان و مکان و نقش و تأثیر آن در استنباط احکام اسلامی، کوتهسخن آن است که این سرچشمهی مبارک اگر بدرستی شناخته و به کار گرفته شود، پشتوانهای عظیم برای بهرهمندی جوامع بشری از کوثر شریعت اسلامی پدید خواهد آورد. تاکنون رایجترین بهانه و دستاویز کسانی که خواستهاند اجتماعات بشری را از فیض هدایت و سعادتبخشی شریعت محروم سازند، این بوده است که احکام دینی را حقیقتی جامد و بیانعطاف پنداشته و جریان پیوسته و جوشان و تبدیلپذیر زندگی را با آن ناسازگار قلمداد کردهاند. این سخن اگرچه در مواردی از غرضورزی و بیاعتقادی به اصل دین ناشی شده، لیکن در مواردی نیز از ناآگاهی و جهالت گویندگانش نشئت گرفته است، و ایبسا که عکسالعمل غیر عالمانه یا غیر حکیمانهی برخی از دینباوران نیز به آشفتهپنداری و آشفتهگوییها دامن زده است.