بیانات سال 78
هیچ تاریخی، هیچ فرهنگ باستانی و افتخارآمیزی در پرونده خود ندارد - این طور به آنها وانمود و در دنیا منعکس شده بود - در مطالعاتی که میکردند و در حفّاریها و غیره، به نشانه‌هایی از یک تمدّن عظیم دست یافتند که خیلی هم قدیمی نبود. همان وقتها رئیس جمهور آن کشور این مطلب را به من گفت و آن را در روزنامه‌ها و مطبوعات هم نوشتند. انسان خیلی تعجّب میکرد و میکند که چطور ملتی - فرض کنید - در هزار سال قبل، یا دوهزار سال قبل، تمدّن شامخ و عظیمی، با نشانه‌ها و آثاری داشته باشد و آن‌را به‌کلّی از یاد ببرد !؟ یک ملت اصلاً نداند که در پرونده گذشته او چه چیزی از افتخارات هست ! ما از این تعجّب میکردیم. بعد انسان وقتی به اوضاع و احوال مناطقی از عالم نگاه میکند که در زمان ما زیر فشار زورگویی و سلطه و تحمیل زورگویان معروفِ عالم قرار دارند، همین حالت را در آنها میبیند که گذشته‌هایی را فراموش میکنند ! البته بعضی از گذشته‌ها را نمیتوانند به دست فراموشی بسپارند - قادر نیستند - اگر قادر بودند، آنها را هم زیر خاکسترهای حوادث عالم میپوشاندند ! بعضیها را قادر نیستند و بعضیها را سعی میکنند بپوشانند.