رمضان، این ریاضت الهی و شرعی، این خویشتنداری، این صبر بر گرسنگی و تشنگی، این مبارزه با هوای نفس و شهوات انسانی، موجب آن میشود که ملکات نیک در انسان تقویت شود. بشر در حقیقت مجموعه‌ای از همین ملکات و صفات و خصال است. آن کسانی که صفات و خصال نفسانی و روحی آنها، صفات نیک است، با دست پُر از این دنیا میروند. اعمال عبادی، تقوای الهی و بقیه وظایفی که برعهده انسان است، در درجه نهایی برای این است که انسان بتواند خود را مجموعه‌ای از ملکات نورانی کند؛ خود را انسان واقعی بسازد و تشبّه به خدای بزرگ پیدا کند.

انسانی که به برکت ماه رمضان، قدرتِ مبارزه با هوای نفس پیدا کرده، دستاورد بزرگی را به‌دست آورده است که باید آن را حفظ کند. انسانی که از عادت به هوسرانی و عادت زشت پاسخگویی مثبت به هوسها و شهوات - تا هرجایی که برای او مقدور است - رنج می‌برد، در ماه رمضان میتواند بر این عادت فائق آید؛ باید این را برای خود حفظ کند. همه بدبختیهای بشر بر اثر پیروی از هوای نفس است. همه ظلمها، همه تزویرها، همه نامردمیها و بیعدالتیها، همه جنگهای ظالمانه، همه حکومتهای فاسد، همه تسلیم شدن و ظلم‌پذیری در میان ملتها، ناشی از همین پیروی از هواهای نفسانی و تسلیم شدن در مقابل خواهش نفس است. اگر انسان این قدرت را بیابد که بر خواهش نفس غلبه پیدا بکند، انسانِ رستگاری شده است.

«2»