کفش خود را وصله می‌زد ( 4 ). این همان کاری است که شاگرد برجسته این مکتب - امیرالمؤمنین علیه‌السّلام - بارها انجام داد و در روایات راجع به او، این را زیاد شنیده‌اید. در حالی که تحصیل مال از راه حلال را جایز می‌دانست و می‌فرمود: « نعم العون علی تقوی اللَّه الغنی »؛( 5 ) بروید از طریق حلال - نه از راه حرام، نه با تقلّب، نه با دروغ و کلک - کسب مال کنید، خود او اگر مالی هم از طریقی به دستش می‌رسید، صرف فقرا می‌کرد. عبادت او چنان عبادتی بود که پاهایش از ایستادن در محراب عبادت ورم می‌کرد. بخش عمده‌ای از شبها را به بیداری و عبادت و تضرّع و گریه و استغفار و دعا می‌گذرانید. با خدای متعال راز و نیاز و استغفار می‌کرد. غیر از ماه رمضان، در ماه شعبان و ماه رجب و در بقیه اوقات سال هم - آن‌طور که شنیدم - در آن هوای گرم، یک روز در میان روزه می‌گرفت. اصحاب او به او عرض کردند: یا رسول اللَّه ! تو که گناهی نداری؛ « غفراللَّه لک ما تقدم من ذنبک و ما تأخّر » - که در سوره‌ی فتح هم آمده: « لیغفر لک اللَّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر »( 6 ) - این همه دعا و عبادت و استغفار چرا ؟! می‌فرمود: « افلا اکون عبداً شکورا »؛( 7 ) آیا بنده سپاسگزار خدا نباشم که این همه به من نعمت داده است ؟!

«15»