همه این تحوّلات در یک نقطه با هم مشترکند و آن این است که در همه این تحوّلات، نیروهای بشری و انسانی بر نیروهای استکباری غلبه کردند؛ منتها این غلبه در یک جا غلبه واضح و قاطعی بود و اثر ماندگاری به جا گذاشت؛ اما در جاهای دیگر نه، اثر آن زودگذر بود و به‌خاطر غفلتها از بین رفت. این حقیقت روشنی است که هرجا ملتها به نیروهای اثرگذار انسانی خودشان تکیه کنند، میتوانند بر نیروهای فشار و زوری که از طرف قدرتهای غاصب و ظالم و زورگو و غارتگر به میدان آورده میشود، غلبه کنند.

مشکل امروز ملتها این است که وقتی در مقابل دشمنىِ قدرتمندان قرار میگیرند، احساس ناتوانی میکنند. امروز شما به صحنه جغرافیایی عالم در تقسیمات سیاسی و در تعاملات سیاسی نگاه کنید، ببینید کسانیکه در صحنه دنیا همه چیز را متعلّق به خود میدانند و ملتها را به چیزی نمیانگارند و منابع انسانی و مادّی را به غصب در اختیار خود قرار میدهند - یعنی قدرتهای استکباری - به چه چیزهایی تکیه میکنند ؟ مهمترین چیزی که آنها به آن تکیه میکنند، این است که به ملتها وانمود میکنند که قدرت آنها قدرتی است که نمیتوان با

«7»