جای طواف مستحبی، به جای حضور در فضای معطر مسجدالحرام یا مسجدالنبی - که از دوران افتخار اسلام و دوران وحی و بعثت، این همه خاطرات در این دو محل وجود دارد - سراغ زرق وبرق های بی ارزش و پوچ و بازارها و مغازه ها بروند، برای این که جیب دولتهای بیگانه ی لاابالی نسبت به منافع مسلمین را پُر کنند؛ جیب کارگر و سرمایه دارِ آنها را با پول ایرانی و با ثروت ملی شان پُر کنند. به جای شرکت در نمازجماعت، به بازارگردی و دکان گردی بروند و اجناس را تماشا کنند. انسان متأسف می شود وقتی بشنود هنگامی که جمعیتِ باشکوه در مسجدالحرام یا مسجدالنبی مشغول اقامه ی جماعتند یا به اقامه ی جماعت می شتابند، تعداد معدودی حاجىِ ایرانی - یا مرد یا زن - سراغ بازارها بروند؛ کیسه ها را زیر بغل بگیرند و اجناسی را که در شهر خودشان گاهی ارزان تر و بهتر از آن جا می توانند پیدا کنند، بگیرند بیایند. « ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون »؛ این بهتر و مفیدتر و مهمتر است که انسان به نماز، به عبادت، به ذکر، به توجه و به حضور در جماعات بپردازد؛ اینها دستاورد واقعی حج است؛ سوغات، اینهاست. سوغات، معنویتی است که شما در خودتان ذخیره می کنید و می آورید؛ اخلاق و روحیاتی است که با خودتان می آورید. ما دیده ایم کسانی را که وقتی از حج برمی گردند، چهره و رفتار و کلام و ظاهر و باطن آنها انسان را موعظه می کند و تحت تأثیر قرار می دهد؛ این خوب است؛ این سوغات واقعی است. این نکته را هم عرض کنیم؛ حوادث تلخی در کشور همسایه ی ما - عراق - در حال حدوث و جریان است؛ قضایایی که دیروز در نجف و کربلا واقع شد - انفجار بمب و کشته شدن ده ها نفر و زخمی شدن تعداد بیشتر - اینها باید انسان را به مشکلات و