دارد؛ خطامان کجاست، گناهمان کجاست، تقصیرمان کجاست. از شخص خودمان هم شروع کنیم، تا بعد برسیم به دایره‌های جماعی وسیع‌تر. اول شخص خود را محاسبه کنیم، ببینیم کجا اشتباه کردیم؛ این وظیفه‌ی همه است. از ما آدمهای معمولی که تقصیر و گناه و خطا در کارمان زیاد است، بگیرید تا انسانهای برجسته، تا بندگان صالح خدا، حتّی تا اولیاءاللَّه؛ آنها هم همین جورند، آنها هم احتیاج به استغفار دارند، آنها هم احتیاج به توبه دارند. روایتی است از نبی مکرم اسلام ( صلّی اللَّه علیه و اله و سلّم )، که این حدیث را هم شیعه نقل کرده‌اند، هم اهل سنت نقل کرده‌اند. از قول حضرت نقل شده است که فرمود: « ﴿انّه لیغان علی قلبی ﴾ »؛ دل من را غبار میگیرد، ابر میگیرد. « یغان »، « غین » به معنای « غیم » است؛ یعنی ابر. مثل روی خورشید را، روی ماه را که ابر بپوشاند، یک حالت تیرگی نسبی، جلوگیری از آن درخشش. فرمود: « لیغان علی قلبی »؛ گاهی دل مرا آن حالت ابرآلودگی و مه‌آلودگی فرا میگیرد. « ﴿و انّی لأستغفر اللَّه کلّ یوم سبعین مرّة ﴾ »؛ در هر روزی من هفتاد مرتبه استغفار میکنم. پیغمبر این جمله را میفرماید؛ آن روح ملکوتی، آن ذات پاک. در یک روایت دیگر - که این از طرق ماست - دارد که « ﴿کان رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و اله یتوب الی اللَّه فی کلّ یوم سبعین مرّة ﴾ ». اینجا دیگر تعبیر توبه دارد. از قول امام صادق ( علیه السّلام ) نقل شده است که پیغمبر روزی هفتاد مرتبه توبه میکرد، « من غیر ذنب »؛ بدون اینکه گناهی کرده باشد. خوب، پیغمبر که