خواهیم دل بشر معاصر را در مقابل اسلام خاشع کنیم، در حالی که دل خود ما خاشع نباشند ؟ پس خشوع لازم است. گفت:

جز به کمک خدا نمیشود. علم، فکر خوب، ذهن خوب، استعداد بالا، تلاش فراوان، اگر با کمک الهی همراه نباشد - که از راه توکل بالله و تفویض الی‌الله حاصل میشود، راه به جایی نخواهد برد.

و اما راجع به مطالبی که فرمودند و مسائلی که در باب حوزه مطرح است. اولا همانطور که عرض کردم، من حقیقتا محظوظ شدم. واقعا خدا را من شاکرم؛ چه حرفهای خوبی، چه فکرهای خوبی، چه مطالب سنجیده‌ای بیان شد؛ اینها خیلی با ارزش است. به شما عرض کنم؛ زمانی که ما در این حوزه بودیم، شاید در همه‌ی حوزه یک نفر پیدا نمیشد که اینجور مطالب را در بخش های مختلف بتواند دسته‌بندی کند. فضلای خوبی بودند، روشنفکرهای خوبی بودند - هم فاضل بودند، هم روشنفکر بودند، هم برجسته بودند - اما آن زمان، سطح اندیشه و فکر و نگرش به مسائل در حوزه، اصلا در این سطح نبود؛ اینها از برکت انقلاب است، از برکت آن نهیبی است که امام به حوزه ها زد و همه را بیدار کرد.