سمت دنیا کشیده‌شدنها، قدرت‌طلبیها، بیسیاستیها و از این قبیل چیزها - اینها چیزهائی است که ناشی از وجود ماست، ما داریم این نقصها را ایجاد میکنیم. این عامل درونی، به این الگو صدمه میزند.

عامل دیگر، مربوط به دشمن است؛ که همینی که ما داریم، این را صد برابر بزرگ میکنند و به چشم دیگران میکشانند؛ عیبهائی هم که نداریم، به ما نسبت میدهند. خب، حالا ما چه کار کنیم ؟ اول باید به آن چیزهای درونىِ خودمان بپردازیم. اول بایستی به آن چیزی که تقصیر خود ماست، کوتاهی خود ماست، بپردازیم. اگر این را درست کردیم، خدای متعال آن دومی را هم کفاف خواهد کرد؛ یعنی خدای متعال تبلیغ دشمن را هم خنثی خواهد کرد.

در این « مناجات الشّاکین » که منسوب به حضرت سجاد ( سلام اللَّه علیه ) است، اولین شکایت این بزرگوار، شکایت از خودش است: « الهی الیک اشکو نفسا بالسّوء امّارة و الی الخطیئة مبادرة ». بعد که مبالغی از خود شکایت میکند، آن وقت عرض میکند: « الهی اشکو الیک عدوّا یضلّنی ». اول شکایت از خودمان، بعد شکایت از دشمن. باید این را مراقبت کنید.

خب، حالا کی مراقبت کند ؟ چگونه مراقبت کنیم ؟ جوابش این است که در درجه‌ی اول، مسئولان و زبدگان و برجستگان و روشنفکران و دانشمندان و علما و کسانی که محیطِ تأثیر دارند، از رفتارهای خودشان