مدینه - مزاحمتها در مقابل این دعوت، پی‌درپی و از جوانب گوناگون بود. این مخصوص پیغمبر ما هم نیست؛ همه‌ی پیغمبران، همه‌ی رسالتها مواجه با یک چنین معارضه‌هائی بودند؛ البته در مورد پیغمبر ما این معارضه‌ها سنگین‌تر بود، شدیدتر بود، همه‌جانبه‌تر بود؛ « ﴿و کذلک جعلنا لکلّ نبىّ عدوّا شیاطین الانس و الجنّ یوحی بعضهم الی بعض زخرف القول غرورا ﴾ »؛( ۱ ) شیاطین انس و جن در مقابل دعوت الهی، در مقابل راه سعادت بشر، به هم کمک میکنند. « ﴿و لتصغی الیه افئدة الّذین لایؤمنون بالأخرة و لیرضوه و لیقترفوا ما هم مقترفون ﴾ »؛( ۲ ) یعنی دلهای ناآگاه، دلهای ساده‌اندیش، دلهای بی‌تدبر و بی‌بصیرت هم این فریادهای معارض را، مخالفتها را در مقابل دعوت الهی، در مقابل دعوت انبیاء میپذیرند. این از دوران ظهور بعثت و از آغاز پدید آمدن این پیام الهی شروع شد و تا آخر عمر مبارک پیغمبر با شکلهای مختلف ادامه داشت و بعد از آن، تا امروز هم ادامه دارد. هر جا دعوت حق بود، معارضه‌ی شیاطین هست؛ هر جا راه انبیاء بود، راه معارضان انبیاء هم در مقابل آن هست.

البته حرکت تاریخ به سمت حق است؛ یعنی شما اگر به روال کلی تاریخ نگاه کنید، می‌بینید که دعوت انبیاء روزبه‌روز در دنیا ماندگارتر و فراگیرتر و بیشتر به ذهن مردم و دلهای مردم آشنا و نزدیک شده است؛ شیاطین کار میکنند، اما طبیعت عالم و حرکت عالم به سوی حق است و این وجود دارد؛ همیشه دلهائی هستند که حقیقت را میفهمند، معارف الهی و حقایق الهی و اخلاق الهی به شکلهای مختلف در جوامع پراکنده میشود، اما معارضه‌ها به شکلهای گوناگون هست، امروز هم معارضه وجود دارد.