اینها بودند؛ نمیشود هم گفت خبر نداشتند، چرا ! دستگاه جهنّمى ساواک را خود صهیونیست‌ها و خود آمریکایى‌ها و سیاى آمریکا به‌وجود آورده بودند، روشها را آنها بهشان یاد داده بودند، چطور ممکن بود خبر نداشته باشند. حالا که اخیراً معلوم شد خود اینها هم دچار یک‌چنین مشکلات عظیمى هستند؛ این افشاگرى‌هایى که در این اواخر انجام گرفت نسبت به رفتار سازمانهاى جاسوسى آمریکا با مخالفین و معاندین، اینها کجا، سخن از آزادى بیان و لیبرالیسم و دموکراسى و اعتناى به حرف مردم کجا ! ( ۲ ) اصلاً عالم عجیبى است ! در کشور ما، آن رژیم خبیث، یکى از خصوصیّاتش این بود: شدّت‌عمل، قساوت کامل نسبت به هرکسى که اندک‌اعتراضى به آنها داشت و مطّلع میشدند.

خصوصیّت دوّم، وابستگى ذلّت‌آمیزى بود که اینها به قدرتهاى خارجى داشتند. حالا در این کتابهایى که براى تبرئه و بى‌گناه نشان دادن رژیم خبیث پهلوى مینویسند، این را منکر میشوند، که ‌ [ البتّه‌ ] قابل انکار نیست. رضاخان به دستور انگلیسى‌ها آمد، به دستور انگلیسى‌ها هم رفت؛ بمجرّد اینکه انگلیسى‌ها پیغام دادند که باید برود، بعد از هفده هجده سال سلطنت، ناچار [ رفت‌ ]؛ یعنى پشتیبان دیگرى نداشت؛ آنها او را آورده بودند، حالا هم لازم میدانستند او برود، رفت؛ به دستور انگلیسى‌ها آمد، به دستور انگلیسى‌ها رفت. بعد هم که محمّدرضا را انگلیسى‌ها سرِ کار آوردند تا آخر دهه‌ى ۲۰، از اوایل دهه‌ى ۳۰ آمریکایى‌ها وارد میدان شدند، همه‌ى امور را قبضه کردند و در اختیار گرفتند؛ سیاستها سیاستهاى آمریکا [ بود ]؛ آنچه منافع آمریکا ایجاب میکند، چه در رفتار داخلى، چه در رفتار منطقه‌اى، چه