1394 / 07 / 05 بسماللهالرّحمنالرّحیم بعد از تعطیلی طولانی، امروز مباحثهی خودمان را شروع میکنیم؛ لکن دلهای ما پر از اندوه و پر از غم است بهخاطر این حادثهی تلخی که در منا اتّفاق افتاد و بهمعنای واقعی کلمه عید را عزا کرد. هر سال در موسم حج، مثل این روزهایی که اعمال حج و مناسک حج تمام شده است، کشور در یک شادی عمومی قرار دارد؛ حاجیها برمیگردند، خانوادهها خوشحالند؛ پدرانشان، فرزندانشان، همسرانشان میآیند؛ خانوادهها خوشحالی میکنند که [ حاجیانشان ] آمدند، حج گزاشتند، موفّق شدند. هر سال اینجور است؛ اوقات شادی است. امسال این اوقات شادی تبدیل شده به اوقات غم. در بسیاری از استانهای کشور، عدد کشتهشدگان و جانباختگان بالا است و جنازهها را باید بیاورند؛ دلها واقعاً در این ایّام داغدار است. خب انسان نمیتواند لحظهای خود را از این غم فارغ بداند و دائم در این چندروزه این غم در دلهای ما و دیگران سنگینی میکند. آنچه حالا نتیجه باید گرفت، این است که مسئولیّت این حادثهی سنگین و این فاجعهی بزرگ بر دوش حکّام عربستان است؛ باید مسئولیّتشان را قبول کنند نسبت به این قضیّه، اینکه فرافکنی کنند و دائم این [ و آن ] را متّهم کنند و مدام خودشان از خودشان تعریف کنند کارهایی نیست که به جایی برسد؛ این فعّالیّتهای عقیمی است. بیانات در ابتدای جلسه درس خارج فقه درباره فاجعه منا