روحانى و غیر روحانى - بعضى غیر روحانیّون در این زمینه فعّال‌تر هم هستند - کارهاى بسیار خوبى را انجام میدهند؛ ناگهان در سطح دنیا یک مطلبى را، یک مفهومى را، یک فکر درستى را منتشر میکنند، طرف مقابل میماند. [ پس‌ ] بعضى از این جهت نقص دارند که با این کار، با این فن آشنا نیستند؛ بعضى هم مشکلات نرم‌افزارى دارند، جواب شبهات را نمیدانند، اصلاً خود شبهه را متوجّه نیستند - اینکه امروز چه شبهه‌اى وجود دارد - یک شبهه‌اى صد سال پیش بود، پانصد سال پیش بود، ممکن است آن شبهه اصلاً الان مطرح نباشد؛ ما برویم در کتاب بگردیم، آن شبهه را پیدا کنیم، جواب آن را پیدا کنیم یا [ اینکه‌ ] نه، ببینیم امروز شبهه‌اى که وجود دارد چیست. البتّه بعضى از شبهاتِ امروز، همان شبهات قدیمى است که لباس نو به آن میپوشانند، این [ نوع شبهات‌ ] هست امّا بعضى اوقات هم شبهات جدیدى است؛ اینها را باید بشناسیم، اینها را باید بدانیم؛ اینها کارهاى حوزه‌هاى علمیّه است و حوزه‌هاى علمیّه به این کارها باید وارد بشوند. معناى این، آن نیست که ما فقاهت را کنار بگذاریم؛ نه، این عین فقه است. فقه فقط احکام عملى نیست؛ « فقه الله الاکبر » معارف اسلامى است؛ معارف اسلامى شبهه دارد. شما ببینید، مثلاً در باب صلات مسافر؛ فرض کنید در یکى از مسائل صلات مسافر ده‌ها فرع مطرح میشود. دقّت نظر فقهاى ما این‌جورى است؛ ده‌ها فرع را مطرح میکنند براى فرض کنید یک مسئله‌ى " اشتراط اباحه و حلّیّت سفر براى صلات قصر ".( ۴ ) خب، این یک مسئله است امّا فروع این مسئله الى ماشاءالله؛ مثلاً سیّد در عروه ده فرع، دوازده فرع یا بیشتر مطرح میکند؛ دیگران در جاهاى دیگر گاهى بیشتر هم مطرح کرده‌اند. خب، در مسائل اعتقادى هم همین‌جور است؛ در