میلیاردها ذرّه‌ی کوچک تشکیل‌دهنده‌ی هسته‌ی یک اتم - که این را حالا اخیراً کشف کرده‌اند - از آن طرف [ دیگر ] این خصوصیّاتی که در ارتباطات مغزی وجود دارد، این پیچیدگی عجیب و عظیم، این نظمی که بر این مجموعه حاکم است، هر دلی را، هر انسانی را‌ که « ﴿مَن کانَ لَهُ قَلب ﴾ »-^[1] کسی که دل دارد - به خدا نزدیک میکند. باید خدا را شکر کنیم که این پیشرفتهای بشری، ما را به معرفت الهی نزدیک‌تر میکند؛ الحمد لله ربّ العالمین.

نکته‌ی بعدی این است که این دانشهایی که بشر کشف میکند - حالا امروز علوم شناختی، که اینها جزو کشفیّات جدید بشر است؛ ‌ یک روزی مثلاً هفتاد هشتاد سال پیش، صد سال پیش، علومِ مربوط به اتم و کارکردهای اتم و امثال اینها - هر کدام از اینها یک دریچه‌ای است که به روی انسان باز میشود تا عالَم وجود را و هستی را که صُنع الهی است بیشتر بشناسد؛ این یک فتوح الهی است؛ اینها فتوحات الهیّه است؛ ما بایستی از این فتوح الهی استقبال کنیم، ‌ استفاده کنیم. خداوند در قرآن میگوید که « ﴿وَ استَعمَرَکُم فیها ﴾ »^[2] شما را در روی این زمین وادار کرده و از شما خواسته آباد کردنِ این زمین را. آباد کردن زمین به معنای آباد کردن جسم بی‌جان نیست بلکه به معنای