بیانات سال 1375
این هم در قرآن هست: اُدعُ اِلی سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَة؛11 حکمت. آن اندیشهى مستحکم را میگویند «حکمت». حکمت که انبیا به آن ممتازند و مال بندگان برگزیده و صالح است، آن فکر مستحکمى است که هیچ ابزار عقلانى نمیتواند آن را نفى کند و از بین ببرد؛ هیچ استدلالى، هیچ تجربهاى نمیتواند آن را خنثى بکند؛ حکمت یعنى این. شما نگاه کنید در قرآن آن جاهایى که حکمت را معیّن میکند ــ «ذلِكَ مِمّـا اَوحی اِلَيكَ رَبُّكَ مِنَ الحِكمَة»12 ــ ببینید چه چیزهایی است؛ چیزهایى است که بشر تا ابد اگر چنانچه تلاش بکند، نمیتواند اینها را رد کند؛ هیچ منکرى، هیچ مغرضى، هیچ معاندى نمیتواند اینها را رد کند؛ اینها حکمت است؛ یعنى مستحکمترین افکار. حُکَما ترجمه میکنند، معنا میکنند حکمت را میگویند: «صیرورة الانسان عالماً عقلیّاً مضاهیاً للعالم الحسّى»؛13 این همان است! یعنى آنچنان این افکارِ برجسته و مستحکم و غیر قابل خدشه در روح او گسترش پیدا کرده است که خود او شده است یک عالَم؛ کوْن را، وجود را، همهى گیتى را در وجود او، در سخن او، در حرف او، در اشارهى او، در اقدام او شما میتوانید مشاهده کنید؛ این حکمت است. آن وقت «اُدعُ اِلی سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَة»؛ اینجورى دعوت کنید مردم را به سوى خدا؛ وَ المَوعِظَةِ الحَسَنَةِ وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ اَحسَـن؛14 این هم هست. یعنى اینها عوامل بقا است؛ [به خاطر] اینها است که تفکّر اسلامى تا امروز مانده.