خب، حالا عوام متفرّق شدند؛ چرا آن خواصّ مؤمنى که دُور مسلم بودند، از دُورش متفرّق شدند؟ خب بین اینها کسان خوبى بودند، افراد حسابىاى بودند که بعضىشان بعداً آمدند در کربلا شهید شدند امّا اینجا اشتباه کردند ــ البتّه آنهایى که در کربلا شهید شدند، کفّارهى اشتباهشان داده شد، با آنها بحثى نداریم، اسمشان را هم نمىآوریم ــ امّا کسانى از اینها بودند که به کربلا هم نیامدند، نتوانستند بیایند، توفیق پیدا نکردند، بعد مجبور شدند جزو توّابین بشوند؛ چه فایده؟ وقتى امام حسین کشته شد، وقتى فرزند پیغمبر از دست رفت، وقتى فاجعه اتّفاق افتاد، وقتى حرکت تاریخ به سمت سراشیب آغاز شد، دیگر چه فایده؟ لذاست که در تاریخ، عدّهى توّابین چند برابر عدّهى شهداى کربلا است، شهداى کربلا همه در یک روز کشته شدند، توّابین هم همه در یک روز کشته شدند؛ امّا شما ببینید اثرى که توّابین در تاریخ گذاشتند، یک هزارمِ اثرى که شهداى کربلا گذاشتند نیست؛ براى خاطر اینکه اینها در وقت خود نیامدند، کار را در لحظهى خود انجام ندادند، دیر تصمیم گرفتند، دیر تشخیص دادند.