در این دو آیه یک اتمام حجّت هست برای کسانی که در مقابل دعوت اسلام لجاجت و سرکشی از خودشان نشان میدادند، یا کسانی که بدون لجاجت و بدون سرکشی حقیقتاً در شک و تردید به سرمیبردند. آیه یک اتمام حجّت و یک سخن راهگشا برای افرادی است که حقیقتاً راه را جستجو میکنند. مخاطب در این آیه که میفرماید «وَ اِن کُنتُم فی رَیب» اگر شما در شک هستید نسبت به این پیامی که به وسیله‌ی پیغمبر ما و بنده‌ی ما آورده شده است، یعنی قرآن کیست؟ مخاطب در این دو آیه همان مخاطبی است که در دو آیه قبل ذکر شده بود. آن مخاطب چه کسی بود؟ آن «النّاس» بود. یا اَیُّهَا النّاسُ اعبُدوا رَبَّکُم، خطاب به همه‌ی انسانیّت است؛ به همه‌ی بشریّت در طول تاریخ؛ مخصوص یک نسل یا یک عدّه مردم خاصّی نیست. امروز هم عیناً همین خطاب هست؛ و اگر کسی به مضمون این دو آیه عمل بکند و توجّه بکند، همان خاصیّت شک‌زدایی را باز هم خواهد داشت. بنابراین مخاطب فقط کفّار صدر اسلام نیستند. بله، کفّار صدر اسلام برای پاسخگویی به این درخواست [اولیٰ‌ترند]؛ اگر واقعاً کسی میتوانست پاسخ بدهد، اگر واقعاً کسی میتوانست به این اتمامِ حجّت یک جواب منطقی بدهد، مخاطبین آن روز این جواب منطقی را بیش از دیگران میتوانستند بدهند با بیانی که بعداً عرض خواهم کرد. پس مخاطب همه‌ی بشریّتند. این دو آیه چه میگوید؟ من یک توضیح اجمالی نسبت به این دو آیه عرض کنم تا معنای این دو آیه کاملاً روشن بشود ان‌شاءاللّه‌.

«3»