بعد نوبت میرسد به کیفیّت‌ها. کیفیّت گفتارها، چه در نمازجمعه‌ها، چه در گفتگوهای با مردم، متّکی به کارهای جدید و افکار جدید [باشد]؛ جوری نباشد که دیگران بیایند به ماها که روحانی هستیم و گویندگان دینی هستیم، بگویند آقا! شما محصولات دینیِ جدیدی برای افکار عرضه نمیکنید؛ خب ما باید در این فکر باشیم. افکار جامعه را که نمیشود محدود کرد؛ دائم در معرض سؤالات و استفهامها است. در این وضع کنونی جهان، غیر از این ممکن نیست و شاید جایز هم نیست. خب، افراد می‌آیند حرف میزنند، حرفهای جدید میزنند؛ ممکن است در این حرفهای جدیدی که میزنند، از ده مورد یکی درست باشد و نُه موردش غلط باشد؛ خب این نظریّه‌ی غلط را ما چه بکنیم؟ ابداع میشود، مطرح میشود، گفته میشود؛ نمیشود گفت «نگویید»؛ اصلاً نمیشود. حالا [اگر] بگوییم هم «نگویید»، مگر میشود عمل کرد؟ مگر میشود جلوی نظرات افراد را بست؟ میگویند، حرف میزنند، به ذهنها خطور میکند، بیان میکنند. در بین مستمعین این حرفها، جوانهایی هستند که آینده‌ی مملکت دست اینها است؛ اداره‌ی کشور در آینده مال اینها است؛ حتّی طلّاب جوانی هستند که آینده‌ی حوزه‌ها در دست اینها است؛ خب کسانی باید بیایند و وارد میدان بشوند، همان‌طور که مرحوم مطهّری وارد میدان شد. ما در گذشته مرحوم مطهّری را داشتیم؛ کسانی دیگر هم بودند. کسانی باید بنشینند و واقعاً فکر کنند؛ ما بحمداللّه از این لحاظ کمبود نداریم؛ عقیده‌ی من حقیقتاً این است. من هیچ معتقد نیستم که ما امروز کمبود داریم نسبت به گذشته؛ نه. شاید در آن زمانهای قبل از پیروزی انقلاب، فضلائی بودند که چون با مسائل سیاسی و مبارزات و مانند اینها خیلی آشنایی نداشتند، نمیتوانستند تولیدات مفیدی داشته باشند [امّا] امروز آن‌جور نیست؛ امروز مباحث سیاسی، مسائل جهانی، مسائل انقلاب، همه‌جا پخش است و کسانی که مایه‌های علمی دارند، واقعاً میتوانند در این زمینه‌ها مفید واقع بشوند. بنشینند فکر کنند درباره‌ی مباحث قرآنی، درباره‌ی مباحث حدیث، درباره‌ی مباحث فلسفی؛ مباحث جدیدی در کلام وجود دارد، [درباره‌ی] اینها باید فکر بشود. نمیشود بگوییم همه‌ی اینها در حوزه [باید مطرح بشود]. البتّه ما خطاب به حوزه وقتی بخواهیم حرف بزنیم، این حرفها هست و در حوزه‌ها باید این کارها انجام بگیرد امّا این‌جور نیست که همه‌ی این قضایا به حوزه، آن هم به یک عدّه‌ی خاصّی در حوزه خطاب بشود؛ نه، هر کسی که در هر جا هست و اهل علم و اهل فضل است؛ چه در حوزه، چه در خارج حوزه. واقعاً این باید جزو هموم7 ما باشد؛ این جزو هموم عمده‌ی ما باید باشد که پیشرفت بدهیم تفکّر دینی را و محصولات جدید ارائه کنیم.

«7»