آن روزی که قرآن فرمود: وَ ما بَثَّ فیهِما مِن دابَّة؛2یعنی خدا جنبندگان را در زمین و آسمان قرار داد، بشر در آسمان جنبنده‌ای را نمیدید و ظاهراً آسمان یک سقفی بود با میخهای نورانی که همان ستاره‌ها باشند و از جنبنده در آنجا خبری نبود. امّا امروز که بشر دارد آسمان را کشف میکند، فرضیّات بشری احیاناً خبر از وجود موجودات و شرایط زیستی در بعضی از کرات دیگر میدهد و اینکه آن موجودات در کرات دیگر ممکن است دانش پیشرفته‌ای داشته باشند؛ امروز که دارد این فکر مطرح میشود، ممکن است یک روزی هم کشف بشود، لکن وقتی کشف شد، معجزه بودن قرآن را که هزاران سال قبل آمده یک حقیقتی را که حتّی به مغز بشر هم خطور نمیکرد به این روشنی و قرصی بیان کرده، از بین نمیبرد. پس بنابراین پاسخ این سؤال این است که اگر چنانچه پیشرفت دانش بشر به جایی برسد که اسرار معجزات را کشف کند، معجزه بودن آن معجزات را در ظرف خودش از بین نمیبرد. البتّه در باب قرآن یک مطلب دیگری هم هست که عرض خواهم کرد. و اکنون میپردازیم به بحث امروز.

«3»