نکته‌ی دوّم در باب آن مسئله‌ای است که به امّت اسلام مربوط است. خب، حج جای تشاور،11 تزاور12 و تعاهد13 است؛ مسلمانها یکدیگر را بازبیابند؛ نه فقط اجسام یکدیگر را، [بلکه] دلهای یکدیگر را، فکرهای یکدیگر را؛ ملّتهای گوناگون شکل امّت اسلامی را در آنجا پیدا کنند، احساس وحدت کنند، بین خودشان مشکلات را برطرف کنند، از مشکلاتِ هم مطّلع بشوند و مسائل اساسی امّت اسلامی را جست‌وجو کنند. این، آن مسئله‌ی بسیار مهمّ حج است. لِیَشهَدوا مَنافِعَ لَهُم؛14 هیچ منفعتی برای امّت اسلام، بالاتر از این نیست. میلیاردها اگر پول بتوانند در این مراسم یا در هر مراسمی حجّاج اکناف عالم پیدا کنند، ارزش این را ندارد که بتوانند در حج یک گره از گره‌های عمده‌ی دنیای اسلام را و امّت اسلامی را باز کنند.

«8»