یک نکته‌ی دیگری که من در ذهنم بود که به شما آقایان و خانمها عرض بکنم همان چیزی است که خودتان هم گفتید؛ یعنی چیز جدیدی نیست؛ همان حرفی است که جنابعالی هم گفتید مسئله‌ی ارزش دادن به کار است؛ یعنی واقعاً در کشور ما کار باید تبدیل بشود به یک ارزش؛ این نیست الان، حقیقتاً نیست. کارْ امروز یک وسیله‌ای است برای نان درآوردن، که حالا در یک حدّی‌اش ایرادی هم ندارد امّا اگر چنانچه کسی احساس کرد که از بیکاری، بیشتر نان در می‌آورد، به کار اصلاً هیچ نگاهی نخواهد کرد؛ یعنی کار به‌عنوان یک عبادت، به‌عنوان یک کار خوب، اصلاً مطرح نیست. حالا فرض کنید به یک آدم اهل علمی بگویند آقا اگر مطالعه بکنید، روزها ده تومان به شما میدهیم؛ اگر مطالعه نکنید، پانزده تومان میدهیم؛ ببینید یک همچنین قراردادی با یک عالمی بگذارند و بگویند شرط اینکه به شما پنج تومان بیشتر بدهیم، این است که مطالعه نکنید. به‌نظر شما یک عالم حاضر است این پنج تومان را بگیرد و مطالعه نکند؟ چنین چیزی تصوّر میشود؟ خیلی بعید است، مگر خیلی عالم شکمیِ مثلاً بیچاره‌ای باشد، وَالّا خیلی مستبعد7 است که یک اهل علمی که با معلومات و معارف سروکار دارد، حاضر باشد پنج تومان بگیرد مطالعه نکند؛ میگوید نه آقا، از همان ده تومان هم اگر میخواهید یک چیزی بردارید، بردارید امّا من مطالعه کنم؛ این برای چیست؟ یک پیوند و یک جوش‌خوردگی‌ای بین دل انسانِ اهل معرفت، با علم و معلومات به وجود آمده؛ ما این پیوند را در خیلی جاهای دیگر باید به وجود بیاوریم؛ یکی‌اش همین مسئله‌ی کار [است]. یعنی واقعاً انسان ولو به این کار نیاز مادّی ندارد، ولو ضرورت برایش نیست، احساس کند که باید کار بکند؛ یعنی انسان باید از بیکاری پیش خود خجالت بکشد، ولو هیچ‌کس هم نفهمید، وجداناً آزرده باشد؛ و آن که به خدا معتقد است که بحمداللّه مردم ما این‌جورند، احساس مؤاخذه‌ی خدایی بکند. این را باید شما جا بیندازید؛ چه کسی بکند این کار را؟ خب من میتوانم یک بار در سخنرانی بگویم آقایان! کار ارزش است، عبادت است؛ خب روز کارگر هم گفتیم.8 این شما هستید که باید همین حرف را و حرفهای بهتر از این را که ما گفتیم که در کلمات بزرگان و در روایات هست آن‌چنان بزرگ کنید که در ذهن مردم جا بگیرد؛ شما در این زمینه چه کار میکنید؟ یعنی واقعاً آنچه شما در این زمینه انجام میدهید، اگر آن را بگذارید، به‌نظر من ارزشش از آن برنامه‌ای که معلومات اقتصادی به مردم میدهد که آن هم خیلی مهم است بیشتر است؛ و به‌نظر من خیلی هم بیشتر است. این یک نکته در باب کار.

«4»