کافر یعنی چه؟ یعنی ناسپاس. ناسپاسِ چه؟ ناسپاس کدام نعمت الهی؟ آیا ناسپاس نعمت نان و آبی که خدا به ما داده؟ البتّه ناسپاسی اینها هم بد است، [امّا] ناسپاسی بزرگ‌تر، ناسپاسی نعمت هدایت خدا است. خدا راه را در مقابل ما قرار داده و به ما وسیله‌ی شناختن آن راه را بخشیده؛ و آن خِرد ما است، آن اندیشه‌ی ما است، آن قدرت تأمّل ما است، آن عقلی است که در وجود ما است. اگر ما این عقل را با جهالتها، با تعصّبها، با خودخواهی‌ها و منیّتها، با کوتاهی کردن‌های در تأمّل و اندیشه پوشاندیم و از راه هدایت منحرف شدیم، این ناسپاسی نعمت الهی است. کفران یعنی این و کافر یعنی ناسپاس این نعمت. البتّه ممکن است کسانی در جهالت بمانند به خاطر اینکه دستشان نرسد؛ مثل یک انسان متوسّط معمولی که در یک گوشه‌ای از دنیا است، نور هدایت هم به او نرسیده؛ این هم دارد به یک شکلی زندگی میکند برای خودش. ما به او کافر نمیگوییم به این معنا؛ او بی‌دین است امّا کافر نیست. کافر آن کسی است که با راه هدایت مقابله میکند. ناسپاسی یعنی مقابله کردن؛ وَالّا کسی اگر نعمت را نشناخته باشد نمیگویند کفران نعمت کرد. باید نعمت را شناخته باشد و با شناختن نعمت با آن مقابله بکند؛ فکر را و اندیشه را و چشم بصیرتی را که خدا به ما داده بر روی حقایق عالم ببندد و حقایق وجود را نادیده بگیرد. لذاست که در قرآن میفرماید: اَ لَم نَجعَل لَهُ عَینَین؛8 آیا ما برای او دو چشم قرار ندادیم که راه مقابل خودش را ببیند؟ یا در جای دیگری از قرآن: اِنّا هَدَیناهُ السَّبیلَ اِمّا شاکِ‌رًا وَ اِمّا کَفورًا،9 که در سوره‌ی مبارکه‌ی انسان است. آن کسانی که کفران نعمت بکنند، آن وقت برای آنها آفریدیم و قرار دادیم «سَ‌عیرًا»؛10 آتش دوزخ را. یعنی [آتش] مربوط به آن کسی است که نعمت هدایت الهی را و نعمت عقل و تأمّل و مانند اینها را کفران میکند. اسلام میخواهد انسانها [تعقّل کنند]؛ یعنی همه‌ی ادیان برای این آمدند که انسانها با اندیشه و فکر و آگاهی خود و تبعیّت از این فکر و آگاهی نه اینکه انسان چیزی را بفهمد و از آن تبعیّت نکند راه کمال را پیدا کنند و در این نشئه‌ی دنیوی یعنی در این فاصله‌ی بین ولادت و مرگ که یک نشئه‌ای از زندگی ما است؛ یک بخشی از نوار طولانی زندگی ما این بخشی است که در دنیا زندگی میکنیم، بخش مهم‌تر بعد از این نشئه و بعد از مرگ است در این نشئه‌ای که فعلاً زندگی میکنیم، راه هدایت را پیدا کنیم، راه کمال را بپیماییم، خودمان را هرچه بیشتر به خدا نزدیک بکنیم و برسیم به مقامات عالیه‌ای که خدا برای انسان معیّن کرده. اگر چنانچه ما این کار را نکردیم و این نعمت هدایت را ناسپاسی کردیم، دچار خواهیم شد به همان مصیبت‌ها و شکنجه‌هایی که خدا آماده کرده؛ اُعِدَّت لِلکافِرین. پس با این بیانِ «وَقودُهَا النّاسُ وَ الحِجارَة»، خدای متعال میخواهد دل انسانی را که مخاطب این قرآن است متوجّه کند به عظمت این شکنجه‌ی الهی. این معنا و بیان مختصری پیرامون این آیه.

«10»