روشنفکرهای حرفه‌ای یعنی چه کسانی؟ مثلاً در یک جامعه نویسنده‌ها، روزنامه‌نگارها، یا عموماً هنرمندها، نقّاشها، مجسّمه‌سازها، شعرا، فیلم‌سازها، فیلمنامه‌نویس‌ها، نویسندگان تئاتر و غیره غالباً روشنفکرهای یک جامعه‌اند که مسائل را به یک شکلی [میفهمند]، بخصوص نویسندگان بخش سیاسی و کسانی که در بخش سیاسی کار میکنند؛ اینها روشنفکرهای یک جامعه‌اند. خب، این سؤال در مورد اینها میتواند مطرح بشود که ما گفتیم که حرکتهای عمده را مردم انجام میدهند، حرکتهای اصیل و اساسی را مردم انجام میدهند؛ این سؤال‌کننده میتواند از ما سؤال کند که خب، پس نقش این روشنفکرهای به معنای خاص، روشنفکرهای حرفه‌ای اینجا چه میشود که شما میگویید مسئولیّت روی دوش مردم است؟ بنده اینجا یک جوابی دارم. البتّه من در محافل دانشجویی و دانشگاه و مانند اینها این را در طول این سالها، از پیش از انقلاب و بعد از انقلاب، مکرّر گفته‌ام، حالا باز هم تکرار میکنم؛ ببینید؛ یک بخشِ کار دست روشنفکر است؛ یعنی شروع حرکتها که همان عبارت است از تبیین و راه‌اندازی و تشریح حقایق اجتماعی و سیاسی، کار روشنفکر است. همان طور که گفتیم، مردم علم لدنّی که ندارند و بدون داشتن یک معلّم، بدون یک کسی که آنها را ارائه‌ی طریق بکند، این مسائل را نمیدانند؛ مثل مسائل دیگری که نمیدانند. پس اوّلِ کار، روشنفکرها هستند که در یک کشوری با نوشتن مقاله، با نوشتن روزنامه، با گفتن شعر، با تنظیم آثار هنری، با نوشتن نمایشنامه، با ساختن فیلم‌های گوناگون حقایق سیاسی را وارد جامعه میکنند؛ اینجا نقش روشنفکرها نقش برجسته‌ای است. البتّه این کار با آن بینش خاصّ روشنفکر انجام میگیرد؛ چون آن روشنفکری که تعریف کردیم به اصطلاح روشنفکر حرفه‌ای، روشنفکرهای ویژه، قشر ویژه‌ی روشنفکر یک بینش برتری دارند، یک چیزهایی را میفهمند؛ مطالعه کرده‌اند، کار کرده‌اند، دقّت کرده‌اند، یک چیزهایی را درک میکنند؛ کأنّه یک چیزی را می‌بینند که آدم معمولی که در جامعه است آن را نمی‌بیند. مثلاً در دوران اختناق، مردم مشغول زندگی خودشان بودند؛ کسب و کار و فلان. یک عدّه‌ای از روشنفکرها که البتّه این روشنفکرهایی که عرض میکنم در مورد رژیم گذشته، فقط روشنفکرهای غیر دینی نبودند بلکه روشنفکرهای دینی نقش بیشتری هم داشتند؛ مثل گویندگان مذهبی، طلّاب حوزه‌ها که میرفتند در شهرستان‌ها سخنرانی‌های خوب میکردند، نویسندگان مذهبی و کسانی که کارهای این جوری میکردند، و البتّه در کنارشان نویسندگان و فعّالین روشنفکری غیر مذهبی اینها بین مردم یک حقایقی را پخش میکردند، مطالبی را به مردم میگفتند، مردم را به یک بینشی میرساندند؛ خطر استعمار را، مسائل جاری جامعه را، حکومت چه جوری باید باشد، حکومت فعلی چه جوری است. پس نقش تبیین و راه‌اندازی، متعلّق به روشنفکر است؛ اینها در اینجا پیشروانند.

«12»