باید با تلخی اذعان کرد که شکل کنونیِ انجام این فریضهی الهی، با وضعیّت مطلوب آن فاصلهی زیادی دارد. امام راحل عظیم، تلاش مؤثّری در این جهت مبذول داشت و تصویر روشنی از حجّ ابراهیمی، حجّ عظمت و عزّتآفرین، حجّ سازنده و تحوّلدهنده در برابر چشم امّت اسلامی قرار داد و همین اندازه تاکنون منشأ برکات فراوانی در جهان اسلام شده است لیکن با این همه، گسترش این اندیشه و این نحوهی عمل به همهی ملّتهای مسلمان، نیاز به مجاهدت مخلصانهی علمای دینی و روشنبینی و مساعدت دولتمردان همهی کشورهای اسلامی دارد؛ و امید است که این وظیفهی بسیار اساسی مورد توجّه و عمل آنان قرار گیرد.