یک ملّت هم ممکن است به یک ملّت ظلم کند؛ در دوران استعمار، ملّتهایی از آن طرف عالم، از آن طرف اقیانوسها بلند شدند آمدند هندوستان را، شبه‌قارّه‌ی هند را، کشور بزرگ چین را، کشورهای آسیا را، کشور عزیز خود ما را زیر لگد خودشان کوبیدند؛ شرف انسانها را، حیثیّتشان را، منافعشان را، دینشان را، فرهنگشان را لگدمال کردند برای منافع خودشان. آن چیزی که آنها دارند علم است، قدرت است، سلاح است امّا کمال نیست؛ این کمال نیست که انسانی، انسانی دیگر را بِدَرد؛ و می‌بینید که قدرتها با این سلاحی که در اختیار دارند، پولی که در اختیار دارند، دارند ملّتهای ضعیف را میدرند. در داخل کشورهای خودشان هم وضعیّت بهتر از این نیست؛ یعنی در داخل جامعه‌ی ثروتمند پیشرفته‌ی برخوردار از ترقّی و تکامل مادّی آمریکا، اختلاف طبقاتی بسیار زیاد است؛ آنجا به سیاهان ظلم میشود، به فقرا ظلم میشود، به کارگرها ظلم میشود؛ انسانهای بسیاری در آن مرکز علم و ثروت و تکنولوژی، شب در کنار سگهای ولگرد در خیابانها میخوابند؛ انسانهایی انسانهای دیگر را بناحق میکشند. آمار قتل و آدمکشی و جنایت در آمریکا به نسبت از همه‌جای دنیا بیشتر است؛ با اینکه آنها علم دارند، تکنولوژی دارند، ثروت دارند، پیشرفتهای مادّی دارند. پس این پیشرفتهای مادّی، کمال بشر نیست؛ کمال بشر چیز دیگری است.

«9»