بیانات و مکتوبات سال 1371
مربوط به این زمان ما هم نیست، ریشه‌هایش عمیق‌تر است؛ از ۱۰۰ یا ۱۵۰ سال پیش این حرکت شروع شده؛ البتّه قبل از آن به این شکل نبوده. نوآوری اسلامی و بیداری اسلامی یک حرکتی است که ریشه‌دار است در دنیا. ما هم که توفیق پیدا کردیم به اینکه این حرکت را به یک مرحله‌ی استثنائی و بی‌سابقه‌ای برسانیم و یک دولت تشکیل بدهیم، متأثّر از آن جوّ جهانی بودیم. بدون شک سالها نهضت سیّدجمال‌الدّین و بعد از سیّدجمال‌الدّین، شاگردهای او در ایجاد این ذهنیّت و افکار او در شرق و در هند و در مصر و در ایران و مانند اینها مؤثّر بود. خب، در ایران شرایط ویژه‌ای هم وجود داشت؛ مسئله‌ی ارتباط روحانیّت و مردم و شرایط خاصّ اعتقادی و حادثه‌ی عاشورا که همه‌ی اینها جزو عناصر اصلی است، از جمله همین مسئله‌ی عاشورا و شهادت‌طلبی و جوشان بودن عواطف دینی در بین مردم ما، بعد هم آن رهبری عجیب و بی‌نظیر امام بزرگوار بود که از همه‌ی اینها توانست استحصال کند و این حادثه به وجود بیاید؛ اگر آن رهبری نمیبود، مسئله‌ی ما هم امروز مثل مسائلی بود که در جاهای دیگر کم‌وبیش جریان دارد یا حتّی یک خرده کمتر. خب، پس این حرکت اسلامی یک مسئله‌ی ریشه‌دار است؛ چیزی نیست که بشود آن را با یک ارعابی، با یک سرکوبی از بین برد یا مثلاً با تبلیغات، روی آن را پوشاند.