پس برای تبلیغ، یک باب جدیدی را بایستی ما در مدیریّت حوزه و در اداره‌ی حوزه‌ی جدید به وجود بیاوریم. درست است که ما بر روی فقاهت تکیه میکنیم، درست است که فقاهت را اصل میدانیم، امّا این جور نیست که رشته‌ی تبلیغ را در حوزه‌ی علمیّه‌ی قم کم بدانیم؛ نه آقا، گاهی اوقات میشود که یک مبلّغ یک کاری میکند که صد فقیه نمیتوانند آن کار را بکنند. زمانی یکی از این مسالک باطله رواج پیدا کرده بود و در رأس آن مسلک باطل که من نمیخواهم اسم بیاورم ملّایی وجود داشت که واقعاً هم ملّا بود، تحصیل‌کرده و درس‌خوانده‌ی نجف‌؛ کِرمی بود که از داخل خود درخت به وجود آمده بود و رشد کرده بود! حرفهایی داشتند و داشت یواش‌یواش داخل حوزه هم نفوذ میکرد، مرحوم میرزای شیرازی متوسّل شد به مرحوم حاج آقا رضای همدانی واعظ غیر از حاج آقا رضای همدانی صاحب مصباح‌الفقیه؛ البتّه ایشان هم ملّا بود امّا خب واعظ بود، اهل وعظ و تبلیغ بود حاج‌آقا رضای همدانی یک منبر رفت که آن منبر شده یک کتاب: هدیّة النّملة الی رئیس الملّة؛15 یک مبلّغ! الان این کتاب وجود دارد. خب گاهی اوقات میشود که یک مبلّغ یک چنین کار عظیمی را انجام میدهد که خود میرزای شیرازی یا بقیّه‌ای که بودند، تسلّط نداشتند اگر میخواستند یک چنین کاری را [بکنند] یا اگر هم میخواستند، باید با زحمات زیاد [انجام میشد]؛ این آقا فنّش تبلیغ بود، کارش تبلیغ بود. در همین انقلاب ما، قبل از پیروزی‌، اوایل انقلاب، وعّاظی بودند، شخصیّت‌های تبلیغی‌ای بودند که بحمداللّه بعضی از آنها الان حی و موجود هستند در جامعه‌ی ما و از برکات وجود آنها جامعه باز هم بهره‌برداری میکند و استفاده میکند. اینها گاهی یک منبر در تهران یا در قم میرفتند، یک دنیایی را روشن میکردند، روشنگری میکردند. خب این [قوّتِ] نطق است‌؛ اینکه در روایاتِ متعدّد دارد «بِعالِمٍ ناطِقٍ مُستَعمِلٍ لِعِلمِه»،16 به خاطر همین است. قوّت نطق‌، قوّت تبلیغ؛ نوشتن هم مثل همان است. پس باب تبلیغ را در حوزه‌ی علمیّه‌ی قم نباید کم گرفت.17 این جور نباشد که طلّاب خیال کنند حالا که ما روی فقاهت این قدر تکیه میکنیم‌، پس رشته‌ی تبلیغ هیچ؛ نه‌. البتّه یک مرحله‌ای از بحث فقاهت را، مثل علوم مادر، علوم پایه، باید همه بخوانند و استفاده کنند تا شایستگی این را پیدا کنند که حتّی در رشته‌ی تبلیغ هم بتوانند کارایی داشته باشند؛ ولی بعد که رشته‌ی درسی متشعّب18 میشود به شعب مختلف‌، بایستی بعضی بروند به کار تبلیغ مشغول بشوند. این هم مسئله‌ی تبلیغ است که هدف آن هم عبارت است از رشد معرفت دینی در مردم و آماده کردن مطلب و کتاب و گفتار و وسایل تبلیغ برای هدایت افراد.

«9»