موضوع بعدی که موضوع ششم است در باب تنظیم حوزه‌ها، این است که ما معتقدیم باید کوشش شود حوزه‌ها مستقل بمانند، حتّی در دوران جمهوری اسلامی. این معنا بحمداللّه حاصل است‌، وجود دارد، منتها چون گاهی گوشه و کنار انسان می‌شنود حرفهایی را یا ابداع شبهه‌هایی را که «آقا! این مسائل‌، جدا بودن حوزه‌ی علمیّه‌ی قم یا تنظیمات روحانی از تشکیلات مملکتی و دولتی، مال آن زمانی بود که حکومتهای غیر اسلامی و ضدّاسلامی بر سر کار بودند؛ حالا که بحمداللّه حکومت‌، حکومت دینی است و حکومت اسلامی است و بعضی از علمای دین و روحانیّون در مراکز حسّاس و مصادر امور هستند، حالا دیگر چه حرفی است که ما جدا کنیم؟» ما میخواهیم برای اینکه این شبهه از ذهنها رفع بشود، این معنا را عرض بکنیم. ما عرض میکنیم که حوزه یک نهاد هزارساله است و متّکی به ریشه‌های بسیار مستحکمی است. این نهاد هزارساله و مستحکم و بالنده‌، با این سابقه‌ی عظیم و با این تأثیر عمیق را نمیشود بست به چیزی غیر از خودش؛ این چیز خطرناکی است و آینده‌ی حوزه را تهدید میکند. حوزه باید از درونِ خود اداره بشود، باید استقلال داشته باشد؛ از لحاظ مالی هم استقلال داشته باشد، از لحاظ مدیریّتی هم استقلال داشته باشد. البتّه این منافات ندارد با همکاری دستگاه‌های مسئول کشور با حوزه‌ی علمیّه؛ هر دستگاهی که همکاری او و کمک او ممکن باشد و مناسب باشد، وقتی که لازم باشد باید پشتیبانی کند؛ این لازم است. [پس] به معنای انعزال24 حوزه از دستگاه‌های جاری کشور نیست. یا به معنای این نیست که عناصر حوزه با کارهای خارج از حوزه ارتباطی برقرار نکنند و نسبت به آنها احساس مسئولیّتی نکنند و شرکتی نداشته باشند؛ معنای این حرف این نیست، بلکه معنایش این است که همچنان که روحانیّت شیعه اختصاصاً تا آنجایی که ما اطّلاع داریم از سازمانهای روحانیِ ادیانِ مختلف، اختصاصاً در مورد شیعه این جور است تا کنون مستقل بوده است و به خود متّکی بوده است و از درون حوزه‌ها این مدیریّت جوشیده است و به طور طبیعی به دست آمده است و کمتر به صورت تحمیلی بوده‌، بایستی این حالت ادامه پیدا بکند و همه در داخل حوزه خودشان را آماده کنند برای اینکه یا در حال یا در آینده شرکت داشته باشند در اداره‌ی حوزه.

«12»