در پایان آیه میگوید: فَلا تَجعَلوا لِلّهِ اَندادًا وَ اَنتُم تَعلَمون، که من این جوری ترجمه کردم: پس برای خدا هماورد و انباز مگیرید شما که میدانید. این «وَ اَنتُم تَعلَمون» اشاره‌ی به چیست؟ به کیست؟ البتّه آن کسانی هم که در زمان پیغمبر بودند، چیزی در این باره میدانستند؛ این خطاب به آنها هم هست؛ یعنی شماها که قبول دارید که عالم را خدا خلق کرده. چون، آن کفّار قریش خدا را قبول داشتند به عنوان خالق، منتها میگفتند که خدای متعال عالم را آفریده، منتها اداره‌ی عالم را دیگر داده به این نوچه‌ها: لات و منات و عزّیٰ و همانهایی که اطراف کعبه بودند مثل مثلاً یک استاد دکّانی که اوضاع را رو به راه کرده، خودش آنجا نشسته و به این شاگردها میگوید حالا شما اداره کنید اینها را بچّه‌شاگردها و خانه‌شاگردهای خدا میدانستند؛ یک تصوّر ابلهانه‌ی خیلی عامیانه‌ای؛ خود خدا کنار نشسته و حالا بگوید شما بروید. کانّه میخواهد مثلاً یک ساعتی خستگی بگیرد. اصلاً قضیّه‌ی عالم این جوری نیست. خلقت عالم که این جوری نیست که خدا یک چیزی را بیافریند و پا بشود برود کنار بنشیند. اصلاً حیات عالم به اراده‌ی الهی است. آن تشبیهی که ما در این مورد همیشه میکنیم، مثل اینکه شما آفریننده‌ی توهّمات و خیالات خودتان هستید؛ یک تصوّری را در ذهن خودتان مجسّم میکنید؛ خب یک لحظه غفلت کردید، دیگر آن نیست. اصلاً وجود آن تجسّم که در مغز شما است و در ذهن شما است، وابسته‌ی به شما است؛ اصلاً حیات او، قَیّومیّت او، کینونت9 او بسته به این است که شما متوجّه او باشید. اگر به طور تشبیه ناقص بگوییم، همه‌ی آفرینش نسبت به خدای متعال این جوری است. این [جور] نیست که حالا بسازد و بپردازد و مثل ساعتی که کوک میکنند و سر طاقچه میگذارند میروند پِی کارشان، عالم را آفرید با قوانین و اینجا گذاشت و رفت؛ قضیّه اصلاً این جوری نیست امّا آنها این جور خیال میکردند. خب، پس «وَ اَنتُم تَعلَمون» یعنی شما که میدانید خدا آفریننده است، پس غیر خدا را عبادت نکنید. امّا این «وَ اَنتُم تَعلَمون» مشتمل بر همه‌ی تاریخ است و مخاطب او همه‌ی انسانهایی است که از معرفت و دانش برخوردارند. یعنی درحقیقت آیه به ما که حالا بعد از چهارده قرن با این آیه داریم مواجه میشویم، این جور میگوید که اگر قبل از شما کسانی نمیفهمیدند یا دچار توهّمات باطل بودند یا فطرت آنها گم شده بود و نمیتوانستند حقیقت را دریابند، شما که این جور نیستید؛ اَنتُم تَعلَمون؛ شما که میدانید، شما که پیشرفتهای عالم، تحوّلات عالم، دگرگونی‌های مکتبها و معرفتها و راه درست در مقابل شما است، چرا غیر خدا را عبادت میکنید؟ این است که انسانهای آشنای با معرفت الهی، این آیه برایشان خیلی باید هشداردهنده باشد؛ یعنی شما که میدانید چرا باید غیر خدا را اطاعت کنید؟ و غیر خدا با همان عرض عریضی که عرض شد. خب، این بیان این دو آیه‌ی مبارکه تا ان‌شاءاللّه جلسه‌ی بعد برسیم به آیه‌ی بعد. البتّه اگر بتوانید قبلاً یک مطالعه کنید قرآن را و روی آیه یک تأمّلی بکنید با توجّه به همان ترجمه‌های زیرنویسی که هست، خیلی بهتر خواهد بود. والسّلام‌علیکم‌ورحمة‌اللّه‌

«14»