خب، حالا دنباله‌ی بحث را باید بگیریم و آیات را معنا کنیم. دو آیه تلاوت شد؛ در ضمن دو سه جلسه درباره‌ی این دو آیه بحث شد. البتّه بحث در باب این دو آیه همچنان ناتمام است؛ من امروز این بحث را ان‌شاءاللّه تمام میکنم. یکی از این دو آیه این آیه بود که «یا اَیُّهَا النّاسُ اعبُدوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُم وَ الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقون».1 این جور ترجمه کردیم که: هان ای انسانها! پروردگار خود را عبادت کنید که شما را آفرید و کسانی را که پیش از شما بوده‌اند؛ شاید تقوا یابید. در این آیه، دو مطلب به طور اساسی هست و یک مطلب هم به صورت تَبَعی. آن دو مطلب اساسی یکی این است که انسانها را امر میکند به عبودیّت خدا، به بندگی کردن خدا؛ یعنی توجّه دادن بندگی به سَمت حضرت باری‌تعالی. در شرح این آیه مفصّلاً سخن گفته شد؛ عرض کردیم که ما خواهی نخواهی عبودیّت میکنیم چیزی را؛ یا خود را، یا یک قدرت برتر از خود را، یا یک چیز معنوی را، یا یک چیز مادّی را، با آن معنایی که عبودیّت دارد. این عبودیّت را خدای متعال میخواهد که متوجّه به ذات مقدّس الهی بشود. این مطلب اوّل که دعوت مردم به عبودیّت ذات مقدّس پروردگار. مطلب اصلی دوّم این است که استدلالی برای اینکه عبودیّت باید متوجّه خدا باشد ذکر میشود: اَلَّذی خَلَقَکُم؛ یعنی علّت اینکه ما باید خدا را عبادت کنیم و او را بندگی کنیم، این است که او ما را آفریده است و او گذشتگان ما را آفریده است؛ بشر را او پدید آورده است، پس او شایسته‌ی آن است که بشر از او اطاعت کند؛ اطاعتی که به معنای عبودیّت است. این هم مطلب دوّم.

«2»