خب، روی کشورهای دیگر خاورمیانه هم همین جور؛ هر کدام به یک نحوی. البتّه [در قضیّهی] دخالتهای استعمارگرها صرفاً غربیها نبودند؛ شوروی سابق هم دخالت میکرد، منتها شوروی در ایران تسلّطی نداشت، میخواست نفوذ بکند به وسیلهی حزب توده و احزاب چپ ــ کارهایی که حالا در تاریخ معاصر اینها را باید بخوانید ــ [امّا] در بعضی کشورهای دیگر نفوذ بیشتری داشت، مثل عراق، مثل سوریه؛ امّا در عین حال غرب مسلّط بود. اینها میخواستند نفوذ کنند، امّا فرانسه مثلاً در لبنان و سوریه حضور قطعی داشت؛ و دیگرِ غربیها و دیگرِ استعمارگرها. این وضع کشور و در واقع وضع منطقه مال قبل از انقلاب است. خب، اینجا نقطهی کانونی بود.