بیانات و مکتوبات 1369
ملّت اسلامی در تمام دوران چندصدساله‌ای که چیزی به نام خلافت بر آنها حکومت میکرد [یعنی] تا قرن هفتم که خلافت عبّاسی بود؛ البتّه بعد از انقراض خلافت عبّاسی، باز گوشه و کنار یک چیزهایی به نام خلافت وجود داشت؛ [مثل] زمان ممالیک در مصر و تا مدّتها بعد هم در بلاد عثمانی و جاهای دیگر آن چیزی که احتیاج داشتند بفهمند، این بوده که عقل را قاضی کنند تا بفهمند آیا آنچه در قرآن کتاب الهی و احادیث مسلّمه راجع به اسلام و اولیای امور از نظر اسلام هست، تطبیق میکند با واقعیّت موجود یا تطبیق نمیکند. این خیلی چیز مهمّی است. به نظر بنده امروز هم مسلمانها همین را کم دارند.