حقیقتاً بسیاری از سیاستمداران، مأیوس بودند از اینکه ملّتها بتوانند بدون اتّکاء به سلاح، فقط با حضور خودشان، با جسم خودشان، با فریاد خودشان، با اظهار وجود خودشان یک واقعیّت سیاسی را دگرگون کنند و یک حادثه‌ی سیاسی به وجود بیاورند. چند سال قبل از این شاید پنج شش سال قبل از این در یک سفری که بنده به آفریقا و به کشورهای خطّ مقدّم مبارزه‌ی با نژادپرستی در آفریقای جنوبی داشتم،10 با چند نفر از سران و سیاستمداران و چهره‌های معروف سیاسی و مردمی آن منطقه، این قضیّه را مطرح کردم. با یکی از برجسته‌ترین سیاستمداران آفریقا و چهره‌های مردمی،11 من این مطلب را در میان گذاشتم؛ گفتم راه علاج این منطقه و نابودی این رژیم ظالم زورگوی آفریقای جنوبی که آن روز از امروز خیلی وضعش سخت‌تر بود، به خاطر آن شخصی12 که آن روز در آن کشور بر سر کار بود  این است که اکثریّت مردم، همان تجربه‌ای را که ملّت ایران عمل کردند، همان تجربه را اِعمال کنند. اکثریّت قاطع مردم آنجا بومیان سیاه‌پوستند؛ حکّامِ معتقد به نژادپرستی سفیدپوست، یک اقلّیّت کوچکند؛ حتّی سفیدپوست‌هایی آنجا هستند که با سیاه‌پوست‌ها همفکر و هم‌عقیده‌اند امّا آن حکومت جائر همچنان میتاخت و میراند که هنوز هم تقریباً همان‌جور است. من گفتم این مردم سلاح نمیخواهند برای این مبارزه‌ی اساسی؛ فقط حضور آنها در خیابانها لازم است؛ اینکه بیرون بیایند. ملّت به معنای ملّت نشان بدهد که با آن نظام ظالمِ تبعیضگرِ ضدّ همه‌ی حقایق بشری و حقوق بین‌المللی مخالفند؛ بگویند با این مخالفند. و گفتم در ایران این حادثه اتّفاق افتاد؛ فقط ملّت به خیابانها آمدند، البتّه مقاومت کردند، کشته شدند، عزیزانشان را از دست دادند، جانشان را از دست دادند، امّا خسته نشدند. و این خصوصیّتِ حضور عظیم مردمی است که هر مقصودی با آن برآورده میشود. البتّه دیر و زود دارد؛ هدفها فرق میکند، بعضی زودتر قابل تحقّق است، بعضی دیرتر، بعضی با مشکلات بیشتر؛ بسته به این است که این ملّت خسته نشوند. آن سیاستمدار انقلابی مردمی بزرگ کسانی که می‌شناسند آن چهره را، همه قبول دارند او را، و مرد مجرّبی هم هست تصدیق کرد؛ گفت درست است، کاملاً این تجربه عملی است، منتها آن عامل برانگیزاننده و متّحدکننده‌ی ملّت شما یعنی اعتقاد عمیق دینی و آن رهبری عظیم را ما اینجا کم داریم؛ که راست هم میگفت.

«8»