بیانات و مکتوبات 1369
البتّه هر نقطه‌ای که معنویّت آن بیشتر بود، بیشتر مورد تهاجم قرار گرفت؛ مثلاً اسلام؛ تفکّرات اسلامی در همه جای دنیا مورد تهاجم قرار گرفت؛ از شرق دنیای اسلام یعنی هند، تا غرب دنیای اسلام یعنی آفریقا و الجزایر. در الجزایر هم فرانسوی‌ها که وارد شدند با اسلام مبارزه کردند، در هند هم که انگلیسی‌ها وارد شدند با اسلام مبارزه کردند! با اینکه انگلیس و فرانسه دو رقیب بودند در صحنه‌ی استعمار، امّا حریفهایشان، طرفهایشان و نقاط بمباردمانشان4 یکی بود؛ آنجا آن‌جور، اینجا این‌جور. و روزبه‌روز جریان مذهب را و معنویّت را در دنیا ضعیف‌تر کردند و روزبه‌روز زندگی انسانها را از اخلاق معنوی خالی‌تر کردند. دنیای مسیحیّت این‌جور بود و دنیای اسلام هم همین‌جور بود. ایمانها را در لابه‌لای چرخ و پَر این گردونه‌ی سنگین مادّیّت خُرد کردند یا رقیق کردند. این جریانِ زندگی دنیا است در طول حدّاقل دو قرن؛ این چیز کمی نیست.