و امّا یک بخشی از مسائل مهمّ مربوط به این ماه، در ذیل این آیه‌ی شریفه و آیاتی که بعد از این آیه در سوره‌ی بقره ذکر شده است، قرار دارد که گوشه‌ی کوچکی از آن را من در این خطبه عرض میکنم. اوّلاً میفرماید: کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّی‌امُ کَم‌ا کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکُ‌م. ما میدانستیم که نماز و زکات مخصوص امّت اسلام نبوده است؛ بلکه پیغمبران قبل از رسول اکرم اسلام (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) در صدر احکام خود، نماز و زکات را داشته‌اند: وَ اَوصّْنی بِالصَّلْوةِ وَ الزَّکْوةِ ما دُمتُ حَیًّا؛3 از قول حضرت عیسیٰ است که به مخاطبان خود میفرماید: خدا مرا به نماز و زکات وصیّت کرده است. همچنین از آیات دیگر قرآن هم این معنا استفاده میشود.4 این آیه میفرماید روزه هم مثل نماز و زکات در شمار احکامی است که مخصوص امّت اسلام نیست، بلکه امم سابقه و پیغمبران گذشته هم مأمور به روزه بوده‌اند. این نشان‌دهنده‌ی این حقیقت است که در بنای زندگی معنوی انسانها در هر زمان، همچنان که نماز لازم است که رابطه‌ی معنوی میان انسان و خدا است و همچنان که زکات لازم است که تزکیه‌ی مالی انسان است روزه هم واجب و ضروری است؛ و این یکی از پایه‌های اصلی تکامل انسان و تعالی معنوی او است؛ وَالّا در طول زمان و با تغییر ادیان مختلف، این خط، ثابت و مستمر نمیمانْد. البتّه روزه در ادیان مختلف، در زمانهای مختلف و با شکلهای مختلف است؛ امّا گرسنگی کشیدن و اندرون را از طعام خالی داشتن و لب و زبان و دهان را در ساعات معیّنی بر روی تمتّعات جسمانی بستن، خصوصیّتی است که در روزه‌ی ادیان مختلف وجود دارد. پس روزه یک رکن اساسی در تعالی معنوی و تکامل روحی و هدایت و تربیت انسانی است.

«2»