امسال جلسه‌ی ما دیر شروع شد. هر سال از روز اوّل ماه، ما این جلسه را داشتیم و امسال ده روز عقبیم.2 خدا کند در فهم معنای ماه مبارک رمضان و استفاده از ضیافت الهی در این ماه، عقب نباشیم و عقب نمانیم. مسئله‌ی اساسی در باب ماه رمضان این است که بشر که در میان انواع عوامل غفلت و موجبات غفلت از خدا و از راه خدا محاصره شده و انگیزه‌های گوناگون او را به سمت پایین، به سمت تنزّل و سقوط میکشاند یک فرصتی پیدا کند که در آن فرصت بتواند روح را که روح انسان و باطن بشر و باطن انسانی تمایل به عروج و اعتلاء دارد عروج و اعتلاء [بدهد] و این تقرّب به خدا و تخلّق به اخلاق الهی را پیدا کند. ماه رمضان یک چنین فرصتی است. البتّه غیر از ماه رمضان فرصتهای دیگر هم هست، مثلاً همین نمازهای پنج‌گانه؛ اینها همان فرصتهایی است که ما میتوانیم با استفاده‌ی از آنها عروج کنیم؛ خودمان را اصلاح کنیم؛ زنگارها را، پوسیدگی‌ها را، غفلتها را، بیماری‌های معنوی را از خودمان دور کنیم؛ نماز هم همین فرصت است و فرصت بسیار خوبی هم هست. شما اگر امتحان نکرده‌اید که قاعدتاً امتحان کرده‌اید و ان‌شاءاللّه عمل دائمی شما همین‌جور باشد توجّه بکنید که در حال نماز، اگر متوجّه خودتان و کاری که دارد از شما سر میزند باشید، قطعاً بعد از نمازِ شما با قبل از نمازِ شما متفاوت خواهد بود. شرط آن همین است: توجّه کنید که در حال نماز مشغول چه کاری هستید. بهتر این است که اذکار نماز را بفهمید؛ کارِ بسیار آسانی است. نباید بگوییم که ما فارسی‌زبانیم و نمیتوانیم عبارات عربی را بفهمیم؛ یاد گرفتنِ مجموع عباراتی که در نماز خوانده میشود از اوّل تا به آخر، برای آدمهای متوسّط، یک ساعت هم کار ندارد؛ خیلی آسان است. کتابهایی هم نوشته شده که اینها را ترجمه کرده‌اند. اگر توجّه کنید به معانی و بفهمید که مضمون این کلمات چیست و در آنها تدبّر کنید، البتّه بهتر؛ اگر این مقدار هم ممکن نشد، حدّاقل وقتی در حال سجده‌اید، بدانید که دارید با خدا حرف میزنید؛ وقتی در حال رکوعید، بدانید که دارید پروردگار عالم را تعظیم میکنید؛ وقتی در حال قرائت و ذکر هستید، بدانید که دارید با چه کسی حرف میزنید؛ نفْس همین [توجّه]. اگر این توجّه حاصل بشود و یاد خدا در نماز تأمین بشود که «وَ لَذِکرُ اللهِ اَکبَر»3 این نماز برای شما «معراج المؤمن»4 خواهد بود؛ شما را عروج خواهد داد و عروج همین است که شما در باطن خودتان، صفای بیشتری را، لطافت بیشتری را، نورانیّت بیشتری را بعد از نماز احساس میکنید؛ عبادات مالی هم همین‌جور است؛ انواع عبادات برای ما فرصتهایی هستند، لکن ماه رمضان یک فرصت استثنائی است در دوران سال.

«3»